Đorđe Krstić, Vaskrsenje Hristovo, 1893.
ulje na platnu, kaširano na dasku, 37,5 x 18,2 cm
Povodom obeležavanja Uskrsa (Vaskrsa) biblijskog događaja koji je temelj hrišćanske vere i česta tema religioznog slikarstva „U fokusu“ za mesec maj je umetničko delo Vaskrsenje Hristovo Đorđa Krstića.
***
Kao nagrađivani đak minhenske Akademije umetnosti, svojim stvaralaštvom snažno i polemično je delovao na srpsku likovnu scenu idejama realizma i simbolizma, kao novim stavovima i estetskim vrednostima u vizuelnim umetnostima. Naglašenom individualnošću u traganju za subjektivnim događajima i rekreiranju sveta u granicama dvodimenzionalnog platna podsticao je sredinu na kriticizam, dijalog i razmišljanje. Jednu od najžustrijih polemika o „pravoslavnosti“ u crkvenom živopisu iznedrila je Krstićeva ikona Smrt cara Lazara iz 1885. rađena za ikonostas Saborne crkve u Nišu. Pisane i izgovorene reči treperele su kao i slobodni potezi kičice na njegovom delu. Sa jedne strane Mihailo Valtrović i Đorđe Krstić, a sa druge Steva Todorović i Đorđe Maletić. Iznetim mišljenjima i stavovima, pozitivnim i negativnim, možda ni ne sluteći učesnici polemike „postavili su teorijske osnove srpskog simbolizma“.
Možemo samo da zamislimo koliko je intrigantno bilo videti sledeći Krstićev religiozni rad – ikonostas crkve u Čurugu. Kao sublimaciju prethodnih iskustava i stavova polemike, uobličavajući teme iz biblijske istorije bez evociranja prepoznatljivih ikonografskih rešenja pravoslavnog ikonopisa, uobličio je novu likovnu interpretaciju hrišćanskih dogmi i dao svoju, religiozno-simbolističku, viziju. Da li je bilo teško oslobditi se ovih „okova“?
„Žudio sam da misao starog našeg slikarstva usavršim“ reči su kojima je Krstić obrazložio svoj originalni pristup čuruškom ikonostasu i ujedno dao kvintesenciju svog stvaralačkog rada. Ikona Vaskrsenja Hristovog, nastala je kao skica za veliku ikonu na centralnom delu ikonostasa. Skica koja nam dopušta da neposrednije osetimo umetnikovu ideju, čistu i izlivenu likovnu misao. Iako se događaj Vaskrsenja pominje u jevnđeljima, nigde nije direktno opisan. Stoga je u srednjovekovnoj umetnosti ono najčešće prikazivano kao „Silazak u Ad“ i Hristova trijumfalna pobeda nad silama mraka, da bi od 18. veka bilo predstavljano po uzoru na primere zapodnoevropske umetnosti – oko groba su prikazivani stražari koji spavaju, ili iznenađeno posmatraju vaskrslog Hrista. Bliže ovim rešenjima, Krstić stvara metefazički i misteriozni prizor. U centralnom delu kompozicije postavlja Hrista, mirnog i dostojanstvenog, bez dramatičnih pokreta i facijalne ekspresije, koji su rezervisani za očevice događaja. Naglašena gestikulacija i mimikrija čuvara doprinosi dramatičnosti događaja u skladu sa Lavaterovom teorijom fiziognomike. Nju pojačava i veštim kontrastriranjem svetlosti i tame kao principa duhovnosti, kojima evocira istovremeno i stradanje i spasenje. Tragovi Hristove rane sugerisani crvenim potezima aludiraju na stradanje, baš kao i modro crvena boja u pozadini koja simulira Golgotu. Nasuprot crvenoj, belu koristi kao snop božanske svetlosti koja se razliva na belinu Hristovog ogrtača, čime nedvosmisleno upućuje na spasenje.
Vaskrsenje Hristovo postaje mesto susreta stvarnog i nestvaranog, materijalnog i duhovnog, misaonog i osećajnog. Ličnom, sugestivnom i slobodnom interpretacijom hrišćanskog događaja, Krstić stvara „mističnu sumornost, što se u nama zatalasa, i ostavlja duboke tragove u duši gledaoca“, kako nekada, tako i dan-danas.
