Nedavno smo u vrtu Galerije Matice srpske predstavili knjigu, novosadski roman Lasla Blaškovića pod nazivom „Carinska ulica u Novom Sadu“. Kao orlovska krila na crepovima nekadašnje Gilmingove zgrade, bila nam je ozračje slika Bogdana Šuputa pod istim nazivom iz 1937. godine. Čuli smo tada na kojim adresama je slikar disao, crtao i slikao. Delo i sudbina slikara Bogdana Šuputa poslužili su književniku Laslu Blaškoviću da umreži vremena od tridesetih godina XX veka do današnjih dana. Adrese stanovanja poznatog slikara zapravo su toponimi Šuputove ali i Blaškovićeve potrage za sopstvenim identitetom. Zajedno sa Blaškovićevim, Šuputove adrese su umnožile lica Novog Sada koji je obuhvatao nekoliko vremena u isti mah.
Onako, kako je samo u književnosti moguće, pred nama su se ukazale sudbine i karakteri gradskih žitelja, u svetlu piščevog mnogostrukog ispovedničkog iskustva. Jedinstvenost čovekovog lutanja obeležena je ulicom koja označava kontrolisani prelazak na drugu stranu. Bogdan Šuput slikao je ovu ulicu sa sprata zgrade koja je opstajala do pre desetak godina kao jedina spratnica u okolini, izuzev zgrade koju je slikao – današnju zgradu Katastra, čiji impozantni ugao na Šuputovoj slici ne vidimo.
Današnja ulica Vase Pelagića je na njegovoj slici blago uzdignuta prema Jevrejskoj. U belo okrečena prizemna trgovačka zgrada – smeštena blizu mesta zlatnog preseka platna – daje nam utisak koncentrisane svetlosti užurbanog protoka života. Pokraj nje čeka konjska zaprega ili fijaker, svejedno. Smaknuti su sasvim dovoljno kako bi osvetlili maslinasto zeleni trag slikareve palete. Sve osim uličnog puta je koloristički ozvučeno. Topli tonovi oranža s desne strane kao da se dovikuju sa rozo crvenim od preko puta.
Razmaknuta Carinska ulica mesto je gradskog raskršća u kojoj su kao u romanima postavljeni protagonisti, sitni prolaznici koje je slikar iz vizure ptice sa prozora zgrade koje više nema, tumačio četkom za sva vremena. Nije toliko užurbana Carinska ulica na Šuputovom platnu. Više je troma u kaljavom znaku pod točkovima kola sa stojećom figurom u majici na štrafte, nasuprot fenjeru pod čijim svetlom korača dama sa zelenim šeširom. S druge strane ulice, jednako potezima Šuputove nemirne ali precizne četke gube se siluete drugarica u toplim tonovima. Zabat Carinarnice izbeljen je i blago zaprljan sivilom koga je Šuput i na nebo ugradio smirujući tenziju slikarske prirode u večitom sukobu svetla i tame. Nije slikar predvideo sopstvenu smrt slikajući lobanje sa sajlovačkog nalazišta, dve godine kasnije, 1939, godine. One su mu baš kao i grad, poslužile za patiniranje unutarnjih sumnji u beskrajno darovitom vidokrugu stvaralačke snage.
Refleksija gustog uljanog nanosa boje u kojoj naziremo apstrahovane detalje kitnjaste plastike dograđenih prizemnih zgrada pod zabatom i kupolom „ocarinjenih“ životnih puteva, vodi nas sve odreda u gradove u kojima menjamo adrese ali naše sudbine nikako.
Danilo Vuksanović
